5N1K1R, bir televizyon programına bile başlık olmuş ve yaygın bilinen 5N1K sorularıyla analiz modelinden referansla geliştirilmiş bir koçluk aracıdır.
Bu aracı kullanmak zorunlu değildir. Müşteri istemezse veya beklentisi farklı ise gereksiz bile olabilir.
Koçluk yaparken koçların sürece katkı sağlamak amacıyla kullandıkları çeşitli araçlar vardır. Bunlarla ilgili genel açıklamaları aşağıdaki yazımda yapmıştım.
5N1K1R Aracı Nedir?
5N1K1R aracı klasik yaygın bir model olan 5N1K üzerine ekleme ile oluşturulmuş ve geliştirilmiş bir modeldir.
Yaygın bilinen 5N1K ifadesi altı adet sorunun baş harflerini referans almaktadır:
Ne?
Neden?
Nasıl?
Nerede?
Ne zaman?
Kim?
5N1K1R modelinde ise ek olarak 1R eklenmiştir:
Riskler
Bu aracın temel kullanım amacı ele alınan konunun hakkında bu soruları sorarak derinlemesine inceleme yapıp detaylı bilgi elde edebilmektir.
Her bir soru konuyla ilgili farklı bir boyutu ortaya koymaktadır. Tamamı ele alındığında ise konu bir bütünlük içinde incelenmiş olmaktadır.
5N1K1R Aracı Kullanım Şekli
Görüşme sırasında bir konunun derinlemesine incelenmesi ihtiyacı ortaya çıkarsa doğal olarak hakkında Güçlü Sorular sormak gerekir. Ancak bu sorular ne kadar güçlü olursa olsun içerisinde bir yapılandırılmışlık yoksa etkisi bir yere kadar yeterli olur.
Özellikle bir konuya odaklı ve araştırma amaçlı çalışma yapılacaksa, konu tüm yönleriyle masaya yatırılacaksa, ister tek başına ister farklı araçlarla birlikte kullanılarak, 5N1K1R aracı çok etkili bir yapı sunar. Sorular konuya uygun şekilde soruldukça elde edilmek istenen detaylar hatta kimi zaman sürpriz ayrıntılar ortaya çıkar.
Soruların cevaplarına ve müşterinin konu hakkındaki farkındalıklarına göre buradaki sonuçlar sonraki adımlar için bir referans olarak kullanılır. Görüşme ilerletilir.
Müşterinin beklentisine ve talebine bağlı olarak, burada çıkan sonuçların müşteri tarafından daha detaylı ele alındığı farklı bir seans planlaması bile yapılabilir.
5N1K1R Aracı Kullanım Yöntemleri
Kimi koçlar bu aracı doğal akış içerisine yedirerek ve müşterisine çok da “araç kullandığını belli etmeden” görüşmesini sürdürebilir. Bu şekilde olması doğallığın etkisini arttırır.
Aslında yapılabilse tüm araçlar bir akış içerisine doğal olarak yedirilerek kullandırılabilse konuşmanın doğallığı hiç bir zaman etkilenmezdi, ancak maalesef hepsi yapılamıyor veya koçlar bu doğallığı yakalayacak kadar deneyimli olmayabiliyor.
Diğer taraftan, doğal akışa yedirilemediği durumlarda veya özellikle vurgulanmak istenirse müşteriden izin alarak yapılandırılmış şekilde sorular sorulabilir.
Aşağıda her bir başlık için örnek sorular yer almaktadır. Elbette potansiyel sorular aşağıdakilerle sınırlı değildir ve bunlar sadece fikir vermesi için eklenmiştir. Sorular konunun akışına göre uyarlanabilir, eklemeler yapılabilir ve değişebilir. Önemli olan bütünsel olarak istenilen amaca hizmet etmeleridir.
NE
Ele alınan konunun ne olarak belirlenmesi ve kapsamının tespit edilebilmesi için sorulan sorulardır.
- Ne yapmak istiyorsun?
- Ne yapmak istemiyorsun?
- Bu konunun kapsamına girenler ve girmeyenler nelerdir?
KİM
Konuyla ilgili kişilerin tespit edilebilmesi için sorulan sorulardır. Konuyu etkileyen, konudan etkilenen, konudan sorumlu olan kim varsa burada ortaya çıkar. Aynı zamanda kişinin kendisini de değerlendirebileceği bir soru grubudur.
- Kendini kim olarak görüyorsun?
- Kim olmak istiyorsun?
- Kimler sana bu konuda yardımcı olabilir?
- Hayatında aktif rol alan kimler var?
- Bu konuyla ilişkili olan kişiler kimlerdir?
NEDEN
Ele alınan konunun amacının ve hedeflerinin tespit edilebilmesi için sorulan sorulardır. Aslında “Neden” soruları koçlukta çok da
- Ne kısmındakiler için amaçlarının nedenleri açıklar mısın?
- Ne kısmındakiler için yaklaşımlarının nedenleri açıklar mısın?
- Kim kısmındakiler için amaçlarının nedenleri açıklar mısın?
- Kim kısmındakiler için yaklaşımlarının nedenleri açıklar mısın?
NASIL
Konunun nasıl ele alınacağına dair yöntemlerin belirlenebilmesi için sorulan sorulardır.
- Ne kısmındaki sorulara verdiğin cevapları nasıl hayata geçireceksin?
- Kim kısmındaki sorulara verdiğin cevapları nasıl hayata geçireceksin?
- Bu konuda nasıl bir plan yaptın?
- Nasıl bir desteğe ihtiyacın olacak?
NEREDE
Konunun geçtiği ortam ve yer ile mekânları belirlemek için sorulan sorulardır.
- Planlarını nerede gerçekleştireceksin?
- Seçtiğin yer planlarına uygun mu?
- Planına uygun daha avantajlı alternatif yerler var mı?
NE ZAMAN
Konunun hangi zamanda gerçekleşeceğini, ne kadar süreceğini ve zamanla ilgili kavramları belirlemek için sorulan sorulardır.
- Planlarını ne zaman hayata geçireceksin?
- Ne zaman başlayacaksın?
- Ne zaman sonuç almaya başlarsın?
- Ne zaman desteğe ihtiyacın olacak?
- Zaman planların gerçeğe uygun mu?
RİSKLER
Ele alınan konuyla ilgili ortaya çıkacak tehditler ve fırsatların tespit edilebilmesi için sorulan sorulardır.
- Bu konuyla ilgili ne gibi tehditler öngörüyorsun?
- Bu konuyla ilgili hangi fırsatlar karşına çıkabilir?
- Tehditlerden nasıl kaçınabilirsin?
- Fırsatları nasıl değerlendirebilirsin?
Toparlayıcı Sorular
Bütün sorulardan sonra müşteriye ayrıca süreci toparlayıcı olarak aşağıdaki sorular sorulabilir:
- Bunlar dışında eklemek istediğin herhangi bir şey var mı?
- Tüm bu sorulara ve cevaplarına baktığında genel bakış açında ne gibi değişiklikler oldu?
- Bütün sorulardan sonra konuyla ilgili ne gibi farkındalıklar yaşadın?
Sonunda koç ve müşteri birlikte bütünsel bir değerlendirme yapar. Değerlendirme sırasında soruların cevapları tek tek olduğu kadar birbirleriyle karşılaştırmalı da ele alınabilir. Sonrasında bir sonraki adıma birlik karar verilir.
Sonuç
Tüm koçluk araçları gibi 5N1K1R Aracı da bir araçtır. Müşteriye ve sürece sağlayacağı katkı kadar önemli ve değerlidir. Kullanılacağı zaman müşterinin beklentisi sorulmalı, onayı alınmalı ve aynı zamanda katacağı değer de önceden sorgulanmalıdır.
Eğer koçluk alan birisi veya müşterim olarak bu yazıyı okuyorsanız öncelikle bunu en az bir kere benimle veya kendi koçunuzla birlikte uygulayın. O zaman esasını öğrendikten sonra kendi başınıza ilerleyebilirsiniz. Başlangıçta tek başınıza ne olduğunu ve nasıl anlam yükleneceğini bilmeden yaparsanız beklentinize uygun sonuçlar alamayabilirsiniz.
Eğer yeni bir koçsanız bana ulaşın ve birlikte araçlar üzerine bir çalışma yapalım. Böylece koç olarak gelişiminize katkı sağlayacak bu ve benzeri birçok araçla ilgili deneyimler elde edebilesiniz.
Hepiniz sevgiyle, mutlulukla ve koçlukla kalın.
Köksal Gürkan
Profesyonel Koç, Mentor, Eğitmen, PMP®