Koçlukta kullanılan araçlardan en yaygın olarak bilineni Çarklar’dır. Bunlardan “Yaşam Çarkı” adıyla anılan standart bir tanesi ise en temel referans olarak kullanılır.
Elbette Yaşam Çarkı kullanmak zorunlu değildir. Müşteri istemezse veya beklentisi farklı ise gereksiz bile olabilir.
Koçluk yaparken koçların sürece katkı sağlamak amacıyla kullandıkları çeşitli araçlar vardır. Bunlarla ilgili genel açıklamaları aşağıdaki yazımda yapmıştım.
Çark Aracı Nedir?
Çarklar görsel olarak hazırlanmış araçlardır. Görünümü çarkı andırdığı için bu ismi almış gruplama ve değerlendirme referanslarıdır.
Bir daire çizilerek eşit bölümlere ayrılır. Her bir bölüme müşterinin belirlediği değerin/konunun adı verilir.
Dairede merkez 0 (sıfır), en dış çember ise 10 (on) değerini alacak şekilde seviyelendirilir.
Müşteri kendi belirlediği başlıkların herbirine önce içinde varolduğu durumu anlatan bir rakam verir. Sonra da olmayı istediği durum için bir rakam verir. Her bir rakama karşılık gelen çizgi seviyesinde çember üzerinde çizgi çizilir.
Sonra bu rakamlar koç tarafından müşteri ile birlikte teker teker ele alınır ve değerlendirilir. Buna göre müşteri hedeflerini belirleyebilir ve neler yapması gerektiğini fark edip planlar oluşturabilir.
Yaşam Çarkı Nedir?
Yaşam çarkı da bir çark aracıdır ve kullanımı aynı çark aracında olduğu gibidir. Ancak bu aracın temel farkı başlıkların müşteri tarafından değil standart olarak önceden belirlenmiş olmasıdır.
Başlıkların önceden belirlenmiş olmasının nedeni neredeyse hemen herkesin hayatında aşağı yukarı aynı alanlar olmasından kaynaklıdır.
Yaşam çarkı aracı genellikle ilk defa koçluk alan, temel olarak neler yapacağını, nasıl ilerleyeceğini, hayatında hangi konuları öne çıkarması gerektiğini keşfetmesi gerektiğini düşünenler için yararlı bir başlangıçtır.
Yaşam Çarkı Kullanım Yöntemleri
Farklı koçluk ekolleri hem çarkları hem de yaşam çarkını farklı şekilde kullanabilmektedir. Kimileri sıralı olarak ilerlerken kimileri müşterinin ilerleme sırasına göre alanları ele almaktadır.
Diğer taraftan, başlıklar standart olsa da bu başlıklarla oynamak, müşterinin beklentisine ve yorumuna göre uyarlamak da ayrı bir yöntemdir.
Hangisi olursa olsun, son aşamada önceki ve sonraki durumlar için puan atama işi standarttır.
Atanan puanların ne anlama geldiği ve müşteriye ne ifade ettiğini müşteri kendisi belirler. Var olan zamana bağlı olarak müşteri isterse hemen konuşulabilir. Duruma göre müşteriye ödev olarak verilip sonraki seansta ele alınarak da değerlendirilebilir.
Ayrıca, atanan puanlar için oluşturulmuş çizgilerin içleri var olan durum için boyanabilir. Boyalı alan bir “teker” olarak ele alınıp nasıl döndüğü veya dönüp dönemediği değerlendirilir.
Sonuç
Tüm koçluk araçları gibi Yaşam Çarkı aracı da bir araçtır. Müşteriye ve sürece sağlayacağı katkı kadar önemli ve değerlidir. Kullanılacağı zaman müşterinin beklentisi sorulmalı, onayı alınmalı ve aynı zamanda katacağı değer de önceden sorgulanmalıdır.
Eğer koçluk alan birisi veya müşterim olarak bu yazıyı okuyorsanız öncelikle bunu en az bir kere benimle veya kendi koçunuzla birlikte uygulayın. O zaman esasını öğrendikten sonra kendi başınıza ilerleyebilirsiniz. Başlangıçta tek başınıza ne olduğunu ve nasıl anlam yükleneceğini bilmeden yaparsanız beklentinize uygun sonuçlar alamayabilirsiniz.
Eğer yeni bir koçsanız bana ulaşın ve birlikte araçlar üzerine bir çalışma yapalım. Böylece koç olarak gelişiminize katkı sağlayacak bu ve benzeri bir çok araçla ilgili deneyimler elde edebilesiniz.
Hepiniz sevgiyle, mutlulukla ve koçlukla kalın.
Köksal Gürkan
Profesyonel Koç, Mentor, Eğitmen, PMP®