Yer/Rol Değiştirme aracı kimi zaman karşısındakinin gözünden konuya, olaya, duruma bakmak gerektiğinde kullanılabilecek bir araçtır.
Bu aracı kullanmak zorunlu değildir. Müşteri istemezse veya beklentisi farklı ise gereksiz bile olabilir.
Koçluk yaparken koçların sürece katkı sağlamak amacıyla kullandıkları çeşitli araçlar vardır. Bunlarla ilgili genel açıklamaları aşağıdaki yazımda yapmıştım.
Yer/Rol Değiştirme Nedir?
Rol Değiştirme aracı kimi zaman karşısındakinin gözünden konuya, olaya, duruma bakmak gerektiğinde kullanılabilecek bir araçtır.
Değişik bir açıdan bakış açısı kazanmak için müşteri ve koçun rol değişimlerinde kullanılabilir. Müşterinin konusu üzerinden müşterinin kendisini diğer kişinin veya karşı tarafın rolüne büründürmesi şeklinde de kullanılabilir.
Rol değişimi sonucunda ortaya çıkan durumda müşterinin paylaşacağı detaylara bakılır. Bunlar üzerinden ele alınıp konuşulması gereken konuları belirlemek için de kullanılabilir.
Yer/Rol Değiştirme Aracı Kullanım Şekli
Müşterinin tıkandığı bir noktada kendisine konuyu başka bir açıdan göstermek, düşünce yapısını anlık olarak değiştirmek, yeni konuya yeni bir yaklaşım getirmek için ve benzeri daha birçok durumda kullanılabilir.
Müşteri konusuyla bağlantılı kişinin yerine kendini koyması ile onun bakış açısını görür. Bu aracın en önemli etkilerinden bir tanesi, , müşterinin gerçekten bir empati kurabilme fırsatını yakalamasıdır.
İhtiyaç duyulan ve mümkün olabilecek durumlarda müşteri sadece bir kişinin değil birden fazla kişinin yerine de ayrı ayrı kendini koyarak konuyu değerlendirebilir. Farklı kişilerin bakış açılarından kendisinin ve konunun değişik görünüşleri üzerine değerlendirmeler yapılarak koçluk akışları içinde devam edilir.
Yer/Rol Değiştirme Uygulama Yöntemi
Süreç klasik koçluk akışı içinde ilerler. Akışta koç olarak müşteriye sorular sorulurken müşterinin tamamen tıkandığı, sessizliklerinin süresinin arttığı durumlar olabilir. Bu durum oluşursa karşılıklı yer/rol değişimi önerisinde bulunulur. “Sen koç olsaydın bana bu durumda neler sorardın?” diyerek konuya farklı bir şekilde daha aktif katılması sağlanır. Aynı zamanda, müşterinin burada üreteceği sorularla hem kendisinin hem de koçun nelere dikkat etmesi gerektiği keşfedilir.
Diğer taraftan, kimi durumlarda müşterinin, gündeme getirdiği konuyla alakalı aşırı tepkileri olduğunda, tarafsız düşünmekten uzaklaştığında, olayları netleştirmekte zorluk çektiğinde, o konuyla bağlantılı kişinin yerine kendisini koyması ve o gözle bakarak konuyla ilgili değerlendirme yapması istenir. Kendini yerine koyduğu kişinin gözünden konuyu, olayı, durumu, kendisini nasıl değerlendirdiğine bakılır. Bu bakış açısıyla çıkan sonuçlardan sonra tekrar kendisi olarak baştan konuyu ele alması istenir.
Gereken durumlarda müşterinin rol değişimini birden fazla kişi için ayrı ayrı yapması istenir. Kimi zaman da çapraz değerlendirmeler yapması istenir.
Takımlarda bu yer/rol değişimleri ekip içindeki roller bazında ekiptekilerin birbirini anlaması, çıkan olası çatışmalarda karşısındakinin durumunu fark etmesi, takımın birbirine daha iyi kenetlenmesi için yapılır. Bu sayede aralarındaki anlaşmazlıkların çözümü için neler yapabileceklerini keşfetmelerine fırsat verilir.
Hem bireylerde hem de takımlarda, paylaşılan yorumlara göre klasik koçluk akışları ile sürece devam edilir.
Değerlendirme
Yer/Rol Değişimi ile kendini karşısındakinin yerine koymak, onun duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışmak açısından oldukça önemlidir. Empatinin temeli de budur.
Koç yer/rol değişimi aracını kullanarak müşterisinin konuyu ve kişiye empati yapabilmesi için yardımcı olur. Müşteri de bu çalışma sonunda büyük olasılıkla gündeme getirdiği konuyla ilgili daha derin bir farkındalığa sahip olacaktır.
Koçlar müşterilerinin hayatlarını kolaylaştırıcı ve geliştirici aksiyonları belirlemelerine ve bu yönde ilerlemelerine destek olurlar. Müşteriler de zaten genellikle bu desteği bulmak için koça gelirler.
Ortaya çıkan konular klasik koçluk yaklaşımlarıyla ele alınır. Müşteri ile mutabık kalınarak, hemen sıcağı sıcağına konuşmak gerekenler aynı seansta ele alınır. Diğer konular ise sonraki seanslarda gündeme dâhil edilir.
Sonuç
Tüm koçluk araçları gibi Yer/Rol Değiştirme Aracı da bir araçtır. Müşteriye ve sürece sağlayacağı katkı kadar önemli ve değerlidir. Kullanılacağı zaman müşterinin beklentisi sorulmalı, onayı alınmalı ve aynı zamanda katacağı değer de önceden sorgulanmalıdır.
Eğer koçluk alan birisi veya müşterim olarak bu yazıyı okuyorsanız öncelikle bunu en az bir kere benimle veya kendi koçunuzla birlikte uygulayın. O zaman esasını öğrendikten sonra kendi başınıza ilerleyebilirsiniz. Başlangıçta tek başınıza ne olduğunu ve nasıl anlam yükleneceğini bilmeden yaparsanız beklentinize uygun sonuçlar alamayabilirsiniz.
Eğer yeni bir koçsanız bana ulaşın ve birlikte araçlar üzerine bir çalışma yapalım. Böylece koç olarak gelişiminize katkı sağlayacak bu ve benzeri birçok araçla ilgili deneyimler elde edebilesiniz.
Hepiniz sevgiyle, mutlulukla ve koçlukla kalın.
Köksal Gürkan
Profesyonel Koç, Mentor, Eğitmen, PMP®