Duygular aracı duygular listesi üzerinden müşterimizin o anki konuyla bağlantılı hislerini belirlemek üzere kullanılabilecek bir araçtır.
Duygular üzerine odaklanarak çalışmak zorunlu değildir. Müşteri istemezse veya beklentisi farklı ise etkisi olumsuz bile olabilir. Ancak koçlukta duyguları dâhil etmek genellikle faydalı bir yaklaşımdır.
Koçluk yaparken koçların sürece katkı sağlamak amacıyla kullandıkları çeşitli araçlar vardır. Bunlarla ilgili genel açıklamaları aşağıdaki yazımda yapmıştım.
Duygu Nedir? Duygular Nelerdir?
Duygu sözlük anlamında “duyularla algılama” veya “bir olay, kimse ya da nesnenin insanın iç dünyasında oluşturduğu, uyandırdığı yankı, etki, tepki, izlenim” olarak tanımlanmaktadır.
Duygularımız, bizlerin duyularımızla elde ettiğimiz verilerin karşılığında zihnimizde yansımasını bulduğumuz kavramlardan oluşur.
Paul Ekman’ın Evrensel Duygular Teorisi’ne göre insanlar temel olarak 7 farklı duygu bulunmaktadır. (Parantez içindekiler aynı duygu için farklı kaynaklarda ifade edilen alternatif kullanımlardır.)
- Korku
- Öfke (Kızgınlık)
- Üzüntü
- Mutluluk
- Şaşırma (Hayret/Sürpriz)
- Tiksinme (İğrenme)
- Küçük Görme
Duygular aracı bu duygular listesi üzerinden müşterimizin o anki konuyla bağlantılı olarak ne hissettiğini, bu hissinin hangi düşüncelerden kaynaklandığını, eğer bir değişiklik düşünüyorsa bunu nasıl yapabileceğini belirlemek üzere kullanılabilecek bir araçtır.
Aynı zamanda, bu araç tamamen bağımsız bir kişisel değerlendirme aracı olarak da ele alınabilir.
Müşterinin paylaşacağı detaylara göre ortaya çıkan bilgiler üzerinden, ele alınıp konuşulması gereken konuları belirlemek için de kullanılabilir.
Duygular Aracı Kullanım Şekli
Duygular aracı öncelikle duyguların tanımlanması ile başlar. Müşterinin konu ile ilgili ne gibi duygular hissettiği belirlenir. Bu duyguları kendisi için ne ifade ettiği, bunların farkında olmanın sonraki adımlarına nasıl katkı sağlayacağı, hissettiği duygulardan kurtulması için gereken adımlar veya bu duygular sayesinde elde edeceği avantajlar ele alınır. Ortaya çıkan konular için birer aksiyon belirlenir ve netleştirilen duygular sayesinde etkin bir yaklaşım elde edilir. Bireysel kullanım dışında takımlarda ekip üyelerinin nasıl hissettiklerini tespit etmek amacıyla da yararlanılabilir. Ortaya çıkan duyguların takımın lehine nasıl kullanılabileceği ve motivasyon kaynağı olabilmesi üzerine beyin fırtınası yapılabilir.
Uygulama Yöntemi
Duygular aracı müşterinin hissettiği duyguları tanımlaması ve temel yedi duygu ile eşleştirmesi ile çalışması ile başlar.
Ele alınan konuyla ilgili hissettiğini belirttiği duyguların nedenlerini bir iki cümle ile özetlemesi istenir. Bu kısa tanımlara dayanarak bu hislerin bütünsel olarak kendisini nasıl etkileyeceği, yapacağı çalışmalara nasıl katkı sağlayabileceği, negatif duygulardan kurtulabilmesi ve motivasyonunu yükseltebilmesi için alabileceği önlemleri belirlemesi üzerine koçluk akışı ile devam edilir.
Akışta derinleşmek amacıyla sorulabilecek birkaç örnek soru şunlar olabilir:
- Bahsettiğin konu ile ilgili hangi duyguları hissediyorsun?
- Hissettiğin duygular hangi değerlerine dokunuyor?
- Bahsettiğin konuyla ilgili neler farklı olsaydı hissettiğin duygular değişirdi?
- Bu duyguları hissediyor olman bundan sonraki adımlarını nasıl etkiliyor?
- Hissettiğin duyguların etkisiyle hareket edersen ne gibi risklerle karşılaşabilirsin?
- Hissettiğin duygular sayesinde daha iyi veya daha etkili yapabileceğin konular, elde edebileceğin fırsatlar var mı?
Ele aldığı konuyu istediği yönde çözüme kavuşturabilmesi için duygularından nasıl yararlanabileceğini keşfetmesi için müşteriye bu tarz sorularla destek verilir.
Duyguların koç tarafından eleştirilmesi veya bu duygulara tepki vermesi söz konusu değildir. Bu akışta koç duyguların etkileri açısından müşterinin yanında veya karşısında yer alamaz. Koç tamamen tarafsız bir yaklaşımla konuları ve duyguları ele almak zorundadır. Bu aşamada koçluk sürecinin terapiye doğru kaymaması için koçun akışı yönetmede oldukça hassas davranması gerekir. Ama ola ki ihtiyacın terapi ihtiyacı olduğu ortaya çıkarsa veya müşteri terapi yaklaşımına doğru kaymaya yönelirse koçun hemen müşterisini bu konuda bilgilendirmesi ve gerekirse koçluk sürecini sonlandırması gerekir.
Değerlendirme
Duygular hayatımızın her anında önemli bir rol oynar. Bunların farkında olmak ve etkilerini kontrol altına almak hayatımızı kolaylaştırabilir.
Koçlar müşterilerinin hayatlarını kolaylaştırıcı ve geliştirici aksiyonları belirlemelerine ve bu yönde ilerlemelerine destek olurlar. Müşteriler de zaten genellikle bu desteği bulmak için koça gelirler.
Ortaya çıkan konular klasik koçluk yaklaşımlarıyla ele alınır. Müşteri ile mutabık kalınarak, hemen sıcağı sıcağına konuşmak gereken aynı seansta, diğerleri ise sonraki seanslarda gündeme dâhil edilir.
Sonuç
Tüm koçluk araçları gibi Duygular Aracı da bir araçtır. Müşteriye ve sürece sağlayacağı katkı kadar önemli ve değerlidir. Kullanılacağı zaman müşterinin beklentisi sorulmalı, onayı alınmalı ve aynı zamanda katacağı değer de önceden sorgulanmalıdır.
Eğer koçluk alan birisi veya müşterim olarak bu yazıyı okuyorsanız öncelikle bunu en az bir kere benimle veya kendi koçunuzla birlikte uygulayın. O zaman esasını öğrendikten sonra kendi başınıza ilerleyebilirsiniz. Başlangıçta tek başınıza ne olduğunu ve nasıl anlam yükleneceğini bilmeden yaparsanız beklentinize uygun sonuçlar alamayabilirsiniz.
Eğer yeni bir koçsanız bana ulaşın ve birlikte araçlar üzerine bir çalışma yapalım. Böylece koç olarak gelişiminize katkı sağlayacak bu ve benzeri birçok araçla ilgili deneyimler elde edebilesiniz.
Hepiniz sevgiyle, mutlulukla ve koçlukla kalın.
Köksal Gürkan
Profesyonel Koç, Mentor, Eğitmen, PMP®